„Теоријата“ е туѓа на Православието, а целиот негов патос е сосредоточен во „практиката“. Ете зошто Источната Црква не сака да губи време во решавањето на прашањето: што е тоа слобода и што е благодатта. За овие прашања Запад изгубил многу време и оставил големо количество литературни споменици што сведочат за рудиментите на јазичната горделивост. На Православието му е туѓа секаква претензија на сила и заслуги. Барањата на блажени Августин, хероизмот на Калвин, протестите на Лутер, исто така му се туѓи. Тоа го знае покусиот пат на откровението на светиот апостол за спасението, а тој пат не се наоѓа одвоен од магистралната линија кон целта, туку во самата неа, од каде што доаѓа духот и поради тоа Православието ја нема ни католичката казуистика, ни – разционализмот и индивидуализмот на реформацијата, а знае само едно просто правило за спасение: „прими благодат!“ И оваа благодат што се дава како подарок на оние кои имаат вера, не бара спорови ни логични ставови, туку – отворени и чисти срца. И ова Православието го поставува над се друго.
Православната душа е скромна: таа никогаш не се обидува ни да помисли за некакви свои заслуги и да очекува награда за нив. Особено не се обидува да помисли дека токму таа Го сака Бога. Не нашата љубов спрема Бога, туку – Неговата спрема нас ја сочинува слатката мисла на Православието, неколебливата негова желба, крајната утеха што душата ја облева со солзи радосници, која, слушајќи го гласот на саканиот ученик, повторува со шепот на илјадници усти: „Ние сме љубени од Бога“.
„Бог е љубов“. Не нашата љубов, туку Неговата; не ние – туку Он; колку убаво се чувствува предимството на Православието и на неговата сила! Божјата љубов, но има ли нешто поголемо од неа? Секое споредување со неа ќе биде како зрно песок спрема планина и ако човекот може да биде голем, тогаш не е ли таков кога носи во себе дел од неа? Таа е толку бескрајна и семоќна што, поседувајќи ја, во човекот се решаваат прашањата за вечните маки и за нечестивиот, без мислењата на сите можни богослови, без еретички спорови, се решаваат во онаа смисла што ни ја дава св. ап. Павле во својата посланица до Коринтјаните: „Бог е се и во се“.
Нијансите на љубовта се различни. Љубовта во Православието е жртва. Таа е смирена и сострадателна, т.е. љубов спрема ближниот, но не во духот на посилниот што му помага на послабиот, туку во духот на оној што е еднакво немоќен со оној што го помага, еднакво грешен и ништожен со него. Оваа нијанса на православната љубов се заснива на нашето религиозно самочувство, што не се јавува од задоволство, туку од страдање; не од самата добродетел – љубов, туку од добродетелта – смиреност. Монасите во православните манастири често ги укоруваат горделивите мирјани со овие зборови: „Сети се дека Бог го создал светот од ништо. Секогаш знај дека ти си ништо и од ништо!“
Во истите манастири се разкажува следниот настан што не е лишен од поука:
Кај еден стар монах дошол млад послушник. Стариот монах му рекол на послушникот: „Оваа вечер ќе отидеш на гробишта и цела ноќ ќе ги фалиш умрените“. Идното утро се појавил оислушникот и старецот го прашал: „Е, што направи?“ „Цела ноќ ги обиколував гробиштата и секого го фалев со најубави зборови“. „Умрените што ти рекоа?“ „Ништо! Молчеа!“ – одговорил збунетиот послушник. „Така ли? Тогаш пак ноќеска ќе отидеш, но место да ги фалиш умрените, ти ќе ги навредуваш. Ме разбра ли?“ – рекол старецот.
Идниот ден пак се појавил послушникот и на прашањето одговорил: „Цела ноќ ги обиколував гробовите и ги навредував умрените со најлоши зборови“. „Што ти рекоа тие?“ „Ништо, пак молчеа!“ „Разбра ли сега“, продолжил старецот. „Тоа е прво стапало кон спасението: било да те фалат или да те навредуваат, молчи како да си мртов!“
Преку смиреноста православната душа доаѓа до трпение во страдањата, кое многу западни материјалисти – историчари го сметаат за регресивна сила. Силата Христова не се мери со волтажи, ниту нејзиниот ефект создава материјални добра. Обратно, токму каде што оние историчари бегаат од страдањата, ние ги бараме. Нашата љубов спрема ближните најчесто се изразува во носењето крст за другите, со мачеништво за ближниот. Нашата филантропија не личи на онаа што се манифестира во хуманитарна форма, а која нема потребно и трајно дејство на душата. Ние сакаме да ги делиме страдањата на другите; да земаме дел од нив врз себе.
Сепак, никој нека не мисли дека нашето православно христијанство е голготско, дека ние одиме по патот на Голгота и дека од тој пат не се помрднуваме. Дека ова не е така, сведочат не само нашите храмови, но и нашата постојана радост во невољи. Ние носиме крст – свој или на ближниот, но секогаш со радосно очекување на празникот Пасха (Воскресение). Тоа е врвна точка во нашето празнично издигнување. Раѓањето Христово (Божиќ) – најголемиот празник на западните христијани, кај нас, православните, не предизвикува потполна радост, како Пасха (Воскресение), затоа што по Рождеството следуваат маки, искушенија и Голгота.
Па затоа, под Православие ние ја подразбираме благата вест.
Извор: „Воскресение“ бр.2 год.1983
No comments:
Post a Comment